ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ ΤΗΣ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΕΛΑΣΣΟΝΑΣ
Οι θεσσαλικοί χοροί είναι «αδικημένοι» από τα χορευτικά συγκροτήματα. Σπάνια βλέπουμε ομάδες να παρουσιάζουν χορούς από τη Θεσσαλία (εκτός κάποιων εξεραίσεων) και τα λίγα που έχουμε δει είναι τα πιο γνωστά.
Ίσως από αγνοία άλλων, ίσως επειδή η περιοχή έχει αργούς, ως επί το πλείστον, χορούς και δεν προσφέρουν θέαμα, ίσως επειδή το τραγούδι είναι απαραίτητο για να παρουσιαστούν.
Κάνουμε μια προσπάθεια να παρουσιάσουμε κάποιους απ αυτούς τους χορούς με την ελπίδα κάποιοι από εσάς να τους γνωρίσουν καλυτέρα.
Όπως όλοι οι θεσσαλικοί χοροί έτσι και της επαρχίας Ελασσόνας είναι, οι ορεινοί, σταθεροί, δυναμικοί, επιβλητικοί ενώ οι πεδινοί είναι ήρεμοι, στρωτοί, αργοί, επηρεασμένοι από βλάχους, Σαρακατσάνους, Ήπειρο, Ρούμελη και δυτική Μακεδονία, ενώ το Πήλιο από την νησιώτικη παράδοση λόγω σποραδων.
Υπάρχουν δε ολόκληρα χωριά και περιοχές που κατοικούνται από προσφυγές από μικρά Ασία, πόντο, ανατολική Θράκη και κρατούν την δική τους παράδοση.
Συνήθως οι χοροί συνοδευόταν από τραγούδι δίχως μάλιστα τη συνοδεία μουσικών οργάνων. Τα τραγούδια αυτά αναφέρονται σε κλεφταρματολούς , γεγονότα της τότε εποχής, τον τρόπο ζωής , την εργασία κ.τ.λ.
Τα μουσικά όργανα που υπήρχαν στην Θεσσαλία -όταν αυτά υπήρχαν- ήταν το βιολί και από τις αρχές του αιώνα το κλαρίνο , το λαούτο, το σαντούρι και το ντέφι με τα ζήλια δηλ. ο νταιρές. Βέβαια κατά τόπους υπήρχαν και αλλά όργανα που τα συναντάμε και σε άλλες περιοχές όπως τα χάλκινα που είχε το Λιβάδι (βλάχοι) και η Τσαριτσάνη, ζουρνάδες, νταούλια, γκάιντες, κτλ. εννοείται ότι προϋπηρχε όλων η φλογέρα.
Τα ρούχα τώρα, οι φορεσιές, διέφεραν και από τόπο σε τόπο και από βουνό σε κάμπο και από πλούσιο σε φτωχό όπως παντού άλλωστε.
Εξαιρώ γενικώς το Πήλιο γιατί σε όλα και μουσική και χορούς και ρούχα διαφέρει από την υπόλοιπη Θεσσαλία.
Χαρακτηριστική είναι η φορεσιά που όλοι ξέρουμε η καραγκούνα που όμως αντιπροσωπεύει μονό την εκεί περιοχή δηλ. τα πεδινά των Τρικάλων και της Καρδίτσας οπού υπάρχουν και ζουν καραγκούνηδες. Κάθε τόπος λοιπόν έχει την δική του φορεσιά ίσως και κάθε χωριό. Στην Ελασσόνα έχουμε φορεσιές από το δρυμό που είναι το πιο κοντινό μέρος που διασωθήκαν ρούχα, την Κρανιά που έχουν το μπουρμπούλι, μια ιδιαιτερότητα στο μαντήλι, η ποταμιά(περιοχή κατά μήκος του Ελασσονίτη ποταμού) έχει διαφορετική ενδυμασία, η Βερδικούσια και τα βλαχοχώρια. Το Λιβάδι με την ξεχωριστή κυρατζήδικη στολή για τους άνδρες και το καιρουκι, ειδικό δέσιμο του μαντηλιού με μεγάλες καρφίτσες για τις γυναίκες και ο Κοκκινοπηλός που εκεί οι φορεσιές μοιάζουν με των υπολοίπων βλάχων με τα κουκάκια κτλ.
Παλιά είχαν ξεχωριστά γλέντια οι άνδρες και οι ξεχωριστά οι γυναίκες και μόνο το μεγάλο πανηγύρι του κάθε χωριού ήταν ανάμεικτο. Οι γυναίκες χόρευαν και τραγουδούσαν σε γιορτές όπως π.χ. οι «λαζαρίνες», «της σταυροπροσκύνησης»,τα Χριστούγεννα, της Παναγίας, σε αρραβώνες, γάμους, βαφτίσια και σε κάθε ευκαιρία όπως ας πούμε όταν πήγαιναν τις βελέντζες για πλύσιμο η στον τρύγο η στον θερισμό η όταν μάζευαν τη σοδιά και άπειρες άλλες εκδηλώσεις της ζωής. Οι γυναίκες σχεδόν ποτέ δεν είχαν όργανα στα γλέντια τους γι αυτό και τα πιο πολλά διασωθέντα είναι τα γυναικεία τραγούδια.
Οι άνδρες πάλι δεν χρειαζόταν ειδικό λόγο για γλέντι. Το έστηναν ακόμη και δίχως λόγο στο καφενείο η και σε σπίτια μαζί με όργανα όταν υπήρχε η δυνατότητα.
ΟΙ ΧΟΡΟΙ
Κατ’ αρχήν στην περιοχή χορεύονταν όλοι οι πανθεσσαλικοι χοροί.
ΜΠΕΡΑΤΙ. Είναι ένας «ξεκοπός» χορός η αλλιώς ξεχωριστός, η σκόρπιος , η ξεκοπάρικος. Οι χορευτές άνδρες και γυναίκες κινούνται ελεύθερα στον χώρο κάνοντας ποικιλία κινήσεων.
Μπεράτι υπάρχει και στην Ήπειρο και στην Μακεδονία αλλά με διαφορετικό ρυθμό και μελωδία άρα διαφορετικός χορός.
Την ονομασία του προφανώς την πηρέ από το χωριό Μπεράτι της Ηπείρου και από τραγούδια όπως «πέρα-πέρα στο μπεράτι κάθονταν πεντ-έξι βλάχοι».
Είναι ο πιο γνωστός χορός σε όλη την Θεσσαλία,
ξεκινάει και τελειώνει κάθε γλέντι με αυτόν το χορό.
Ο ρυθμός του είναι επτάσημος (3+2+2)
ΤΑΣΙΑ. Είναι συγκαθιστός χορός. Χορεύεται ελεύθερα αντικριστά σε ζευγάρια ή και ελεύθερα στο χώρο. Τον συναντάμε να χορεύεται και σε κύκλο. Είναι μεικτός χορός. Συγκαθιστοί χοροί έχουν οι βλάχοι σε δυτ. Μακεδονία αλλά και στην Ήπειρο και στην Θράκη αλλά διαφέρουν.
Ο ρυθμός του είναι δίσημος.
ΣΥΡΤΟ ΣΤΑ ΤΡΙΑ. Ο πιο γνωστός και δημοφιλής χορός που χορεύεται σε όλη την Ελλάδα χορεύεται και στην περιοχή αλλά με τοπικά τραγούδια.
Ο ρυθμός του είναι τρίσημος αλλά μπορεί να τον συναντήσουμε και σε τετράσημο.
ΣΒΑΡΝΙΑΡΑ-ΚΑΡΑΓΚΟΥΝΑ. Αν και είναι χορός που αντιπροσωπεύει ένα κομμάτι των πεδινών των νομών Τρικάλων-Καρδίτσας, είναι ο χορός που αγαπήθηκε και υιοθετήθηκε και από άλλες ομάδες ανθρώπων.
Είναι στρωτός στα δυο με βήματα σβαρνιστα γι αυτό και η ονομασία. Είναι ο ίδιος χορός η σβαρνιάρα με την καραγκούνα που συναντιέται με διάφορα τραγούδια.
Ο ρυθμός του είναι τετράσημος.
ΓΙΟΥΡΓΙΑ. Στις άλλες περιοχές όπου δεν χορευόταν η σβαρνιαρα υπήρχαν τα γιουργια που επίσης είναι ένας χορός συρτός στα δυο όμως λίγο πιο γρήγορος. Από τους πιο δημοφιλείς στην Θεσσαλία
Ο ρυθμός του είναι επτάσημος
ΤΣΑΜΙΚΟΣ. Πανελλήνιος χορός αλλά κάθε περιοχή τον χορεύει με διαφορετικό τρόπο. Βέβαια πολύ σωστά σημειώνουν κάποιοι πως αφού τον χορό αυτόν δεν τον συναντάμε στην νησιωτική Ελλάδα κακώς τον χαρακτηρίζουμε «πανελλήνιο». Στην επαρχία Ελασσόνας, τόσο οι άνδρες όσο και οι γυναίκες χόρευαν τσάμικο με έναν δικό τους μοναδικό βηματισμό. Αλλα βήματα έχει στα χωριά του κάμπου και αλλά στα παρολυμπια χωριά. Ο χορός Τσάμικος χορεύεται σε διάφορες κοινωνικές εκδηλώσεις, γάμους, βαφτίσια, πανηγύρια. Πολύ γνωστό τσάμικο της περιοχής είναι το τραγούδι « ο Νικοτσάρας» που ηχογραφήθηκε πολύ παλιά με ερμηνευτή τον Γιώργο Λίτσιο και στο βιολί ο αξέχαστος Παναγιώτης Λίτσιος.
«ΝΙΚΟΤΣΑΡΑΣ»
Τι έχουν της Ζύχνας τα βουνά, καημένε Νικοτσάρα μου,
Γιε μ’και στέκουν μαραμένα, Νικοτσάρα καπετάνιε.
ούτε χαλάζι τα βαρούν, καημένε Νικοτσάρα μου,
ούτε βροχές τα παίρνουν, Νικοτσάρα καπετάνιε.
Ο Νικοτσάρας πολεμάει, καημένε Νικοτσάρα μου,
Γιε μ’ με χίλια βιλαέτια, Νικοτσάρα καπετάνιε.
Ο ρυθμός του είναι τρίσημος αλλά τον συναντάμε και σε 6/8.
ΣΤΡΩΤΟΣ ΣΤΑ ΔΥΟ. Ο γνωστός σε όλους χορός «πωγωνήσιος» κακώς βέβαια τον λέμε έτσι γιατί η ονομασία αυτή αντιπροσωπεύει μόνο τους ηπειρώτικους στρωτούς στα δυο χορούς που χορεύονταν στα χωριά του Πωγωνίου.
Ο ρυθμός του είναι τετράσημος.
ΣΥΡΤΟΣ. Ο πασίγνωστος και πανάρχαιος χορός που εσφαλμένα έχουμε καθιερώσει να λέμε «καλαματιανό», χορεύεται σε όλη τη Θεσσαλία και στην Ελασσόνα.
Ο ρυθμός του είναι επτάσημος.
ΧΟΡΟΙ ΑΠΟ ΤON ΔΡΥΜΟ
ΧΑΡΑΛΑΜΠΗΣ. Από τον Δρυμό Ελασσόνας. Μεικτός κυκλικός χορός με λαβή από τους αγκώνες αγκαζέ. Έχει εναλλαγές σε αργό και πιο γρήγορο ρυθμό. Συνοδεύεται από το ομώνυμο τραγούδι :
Ένα πουλί λε Χαράλαμπη
ένα πουλί θαλασσινό.
Καημένη Χαραλάμπη κι άλλο πουλί ιβουνίσιου.
Τα δυο πουλιά λε Χαράλαμπη,
τα δυο πουλιά μαλώνανε.
Καημένη Χαραλάμπη, τα δυο πουλιά μαλώνουν.
Γυρίζει του λε Χαράλαμπη,
γυρίζει του θαλασσινό.
Καημένη Χαραλάμπη κι λέει στου ιβουνίσιου.
Μη μη μαλω-λε Χαραλάμπη,
μη μη μαλώνεις σταυραϊτέ.
Καημένη Χαραλάμπη, κι μη μη κακοπαίρνεις.
Εγώ καιρό λε Χαράλαμπη,
εγώ καιρό δεν καθουμη.
Καημένη Χαραλάμπη, στον τόπο σου να ζήσου.
Οσού να βγα-λε Χαράλαμπη,
οσού να βγάλου τα πουλιά.
Καημένη Χαραλάμπη, κι οσού να τα κλουσίσου.
(ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ-ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ)
Σε επτάσημο μουσικό μέτρο.
ΚΥΡΑ ΒΙΡΓΙΩΤΙΣΣΑ. Από τον Δρυμό. Γυναικείος κυκλικός χορός Σε τετράσημο μουσικό μέτρο, με το ομώνυμο ιστορικό τραγούδι :
Τα σπίτια που χα στου ιβουνι
μωρ κυρά Γιώργη-στη ρινιωτισσα-κυρά βιργιώτισσα.
Πα-να-σας δεν τα πηρη μωρ αρβανίτου κόρη.
Μουχτάρ πασάς τα πατηση
μωρ κυρά Γιώργη-στη ρινωτισσα-κυρά βιργιωτισσα
Μουχτάρ-πασάς τη πήρη μωρ αρβανίτου κόρη.
Πήρη κορίτσια πήρ πιδια
μωρ κυρά Γιώργη-στη ρινωτισσα-κυρά βιργιωτισσα
Κι ένα παλικαράκι μωρ αρβανίτου κόρη.
(ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ-ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΟΚΚΙΝΟΣ)
ΤΑ ΜΑΡΟΥΛΙΑ. Από τον Δρυμό. Μιμικός χορός και τραγούδι:
Μαρούλια είχα στον κήπο μου
ντραγάτη θα σε βάλω
κι αν λείψει κανά μαρόφυλο
στην κρίση θα σε βάλω
κι εγώ κριτής κι εσύ κριτής
που κριν’ς τον κόσμουν όλον
Ο ρυθμός του είναι τετράσημος.
http://www.leukipoli.gr/2008/uncategorized.asp?ID=919
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου